Libros LITERATURA GRIEGA Y LATINA

Un trocito de Catulo, dedicado a aquellos que sufren por causa de Eros

Difficile est longum subito deponere amorem,
difficile est, verum hoc qua lubet efficias:
una salus haec est, hoc est tibi pervincendum,
hoc facias, sive id non pote sive pote.

Que en román paladino, en versión de Juan Antonio González Iglesias es:

Difícil es dejar súbitamente
un largo amor. Díficil, pero hacerlo
es necesario, cueste lo que cueste.
Tu salvación es ésa, y es la única.

Aprovecho para recomendaros que os agenciéis los Poemas de Catulo del que lo anterior es una bella muestra.
Cátedra, Letras Universales, nº. 304.
La edición, recién hecha, es maravillosa, es bilingüe y contiene un exhaustivo estudio introductorio de 180 páginas, además de venir profusamente anotado (200 páginas de notas, amigos).

La edición que estábamos esperando todos aquellos a los que Catulo pudo decirnos: de meo ligurrire libido est.
 
Subo el hilo y os dejo unas cuantas cositas interesantes.

La primera de ellas, esta hermosa definición de la amistad que realizó Cicerón en su obra De amicitia. Está puesta en boca de su amigo Lelio a quien, por cierto, va dedicada la obra.

Est autem amicitia nihil aliud, nisi omnium divinarum humanarumque rerum cum benevolentia et caritate summa consensio; qua quidem haud scio an, excepta sapientia, quidquam melius homini sit a diis immortalibus datum. Divitias alii praeponunt, bonam alii valetudinem, alii potentiam, alii honores, multi etiam voluptates. Beluarum hoc quidem extremum est; illa autem superiora caduca et incerta, posita non tam in consiliis nostris, quam in fortunae temeritate. Qui autem in virtute summum bonum ponunt, praeclare illi quidem; sed haec ipsa virtus amicitiam et gignit et continet; nec sine virtute amicitia esse ullo pacto potest.

La segunda, un fragmento muy curioso de la Eneida en el que Eneas, por consejo de la Sibila, tras arrojarle a Cerbero, el monstruoso guardián de los infiernos, un somnífero mezclado en la comida, el perro cae dormido dejando la entrada libre.

Cerberus haec ingens latratu regna trifauci
personat, adverso recubans immanis in antro.
Cui vates, horrere videns iam colla colubris,
melle soporatam et medicatis frugibus offam
obicit. Ille fame rabida tria guttura pandens
corripit obiectam, atque immania terga resolvit
fusus humi, totoque ingens extenditur antro.
Occupat Aeneas aditum custode sepulto,
evaditque celer ripam inremeabilis undae.

Y, por último, este poema de Horacio. Leucónoe, la joven a quien va dedicada esta oda, es un nombre ficticio que literalmente significa de mente blanca, pura, inocente, ingenua. Horacio ha pasado a la posteridad por haber sido en este bellísimo poema donde acuñó la feliz y ya tópica expresión Carpe Diem: cosecha, recoge, recolecta, el día, el presente, como si se tratara de una fruta madura, pero, ¡ay!, perecedera.

Tu ne quaesieris, scire nefas, quem mihi, quem tibi
finem di dederint, Leuconoe, nec Babylonios
temptaris numeros. Ut melius quidquid erit pati!
Seu plures hiemes seu tribuit Iuppiter ultimam,
quae nunc oppositis debilitat pumicibus mare
Tyrrenum: sapias, vina liques et spatio brevi
spem longam reseces. Dum loquimur, fugerit invida
aetas: carpe diem, quam minimum credula postero.
 
Lo que realmente impacta es la actualidad de los temas y los tópicos que esta gente utilizó.

Por poner un ejemplo, el odi et amo de Catulo sigue siendo insuperado más de dos mil años después y es auténtico y real como nuestra miserable existencia. Quien no haya sentido eso no puede decir que ha vivido.
 
Propercio rebuznó:
Sunt aliquid Manes: letum non omnia finit,
luridaque euictos effugit umbra rogos.
Cynthia namque meo uisa est incumbere fulcro,
murmur ad extremae nuper humata uiae,
cum mihi somnus ab exsequiis penderet amoris,
et quererer lecti frigida regna mei.
eosdem habuit secum quibus est elata capillos,
eosdem oculos; lateri uestis adusta fuit,
et solitum digito beryllon adederat ignis,
summaque Lethaeus triuerat ora liquor.
spirantisque animos et uocem misit: at illi
pollicibus fragiles increpuere manus:
"perfide nec cuiquam melior sperande puellae,
in te iam uires somnus habere potest?
iamne tibi exciderant uigilacis furta Suburae
et mea nocturnis trita fenestra dolis?
per quam demisso quotiens tibi fune pependi,
alterna ueniens in tua colla manu!
saepe Venus triuio commissa est, pectore mixto
fecerunt tepidas pallia nostra uias.
foederis heu taciti, cuius fallacia uerba
non audituri diripuere Noti.
at mihi non oculos quisquam inclamauit euntis:
unum impetrassem te reuocante diem:
nec crepuit fissa me propter harundine custos,
laesit et obiectum tegula curta caput.
denique quis nostro curuum te funere uidit,
atram quis lacrimis incaluisse togam?
si piguit portas ultra procedere, at illuc
iussisses lectum lentius ire meum.
cur uentos non ipse rogis, ingrate, petisti?
cur nardo flammae non oluere meae?
hoc etiam graue erat, nulla mercede hyacinthos
inicere et fracto busta piare cado.
Lygdamus uratur: candescat lamina uernae -
sensi ego, cum insidiis pallida uina bibi:
at Nomas, arcanas tollat uersuta saliuas;
dicet damnatas ignea testa manus.
quae modo per uilis inspecta est publica noctes,
haec nunc aurata cyclade signat humum;
et grauiora rependit iniquis pensa quasillis,
garrula de facie si qua locuta mea est;
nostraque quod Petale tulit ad monumenta coronas,
codicis immundi uincula sentit anus;
caeditur et Lalage tortis suspensa capillis,
per nomen quoniam est ausa rogare meum.
te patiente meae conflauit imaginis aurum,
ardente e nostro dotem habitura rogo.
non tamen insector, quamuis mereare, Properti:
longa mea in libris regna fuere tuis.
iuro ego Fatorum nulli reuolubile carmen,
tergeminusque canis sic mihi molle sonet,
me seruasse fidem. si fallo, uipera nostris
sibilet in tumulis et super ossa cubet.
nam gemina est sedes turpem sortita per amnem,
turbaque diuersa remigat omnis aqua.
unda Clytaemestrae stuprum uehit altera, Cressae
portat mentitae lignea monstra bouis.
ecce coronato pars altera rapta phaselo,
mulcet ubi Elysias aura beata rosas,
qua numerosa fides, quaque aera rotunda Cybebes
mitratisque sonant Lydia plectra choris.
Andromedeque et Hypermestre sine fraude maritae
narrant historiae tempora nota suae:
haec sua maternis queritur liuere catenis
bracchia nec meritas frigida saxa manus;
narrat Hypermestre magnum ausas esse sorores,
in scelus hoc animum non ualuisse suum.
sic mortis lacrimis uitae sancimus amores:
celo ego perfidiae crimina multa tuae.
sed tibi nunc mandata damus, si forte moueris,
si te non totum Chloridos herba tenet:
nutrix in tremulis ne quid desideret annis
Parthenie: potuit, nec tibi auara fuit.
deliciaeque meae Latris, cui nomen ab usu est,
ne speculum dominae porrigat illa nouae.
et quoscumque meo fecisti nomine uersus,
ure mihi: laudes desine habere meas.
pelle hederam tumulo, mihi quae praegnante corymbo
mollia contortis alligat ossa comis.
ramosis Anio qua pomifer incubat aruis,
et numquam Herculeo numine pallet ebur,
hic carmen media dignum me scribe columna,
sed breue, quod currens uector ab urbe legat:
"hic Tiburtina iacet aurea Cynthia terra:
accessit ripae laus, Aniene, tuae."
nec tu sperne piis uenientia somnia portis:
cum pia uenerunt somnia, pondus habent.
nocte uagae ferimur, nox clausas liberat umbras,
errat et abiecta Cerberus ipse sera.
luce iubent leges Lethaea ad stagna reuerti:
nos uehimur, uectum nauta recenset onus.
nunc te possideant aliae: mox sola tenebo:
mecum eris, et mixtis ossibus ossa teram."
haec postquam querula mecum sub lite peregit,
inter complexus excidit umbra meos

S.T.T.L.
 
Otro epitafio griego, hallado en Atenas, probablemente es del siglo I a.C.

¿Por qué este silencio? ¿No vas a escuchar los lamentos y va a quedar sin respuesta su dolor? Te lo ruego. Que tu dulce voz fluya de tus labios como antaño. Nada dices y estoy lleno de inquietud. Tu completo silencio hará que mi dolor sea mucho mayor. Si, como dicen, es verdad que has muerto, ¿qué aliciente tiene ya para mí vivir? Porque sin ti mi vida es peor que la muerte.

Se conjetura si es el lamento por la madre o por la esposa muerta.
 
Hallado en Roma, siglos II-III d.C.

Tú que vas por el camino, si acaso reparas en esta tumba, te lo ruego, no te burles de ella, aunque sea el sepulcro de un perro. Fui llorado y este polvo amontonaron sobre mí las manos de mi amo, que también estas palabras grabó sobre mi estela.

Relieve con un perro hallado en Pérgamo, siglos II-III d.C.

Mi nombre era Filocinego. Pues como tal me comportaba y sobre las temibles fieras ponía mi impetuoso pie.

Filocinego: amigo de la caza.
 
Arriba Pie